Ubezwłasnowolnienie to procedura prawna, która może okazać się niezbędna w sytuacji, gdy osoba z powodu ciężkiej choroby lub niepełnosprawności nie jest w stanie udźwignąć pełnej odpowiedzialności za siebie. Jest to szczególnie ważne, aby chronić te osoby przed ewentualnym wykorzystywaniem lub nadużyciami ze strony innych. Dlatego warto zaznajomić się z procedurą ubezwłasnowolnienia, aby zabezpieczyć jak najskuteczniej interesy najbardziej potrzebujących osób.
Ubezwłasnowolnienie to ważne narzędzie, które może chronić interesy osoby bliskiej. Warto wziąć pod uwagę możliwości, jakie daje procedura ubezwłasnowolnienia, ponieważ może ona zabezpieczyć długoterminowe dobro osoby bliskiej, jeśli ta nie jest w stanie samodzielnie o siebie zadbać lub wyrażać swojej woli.
„To jest nieprawda. Bo właśnie majątek osoby, która jest ubezwłasnowolniona, jest chroniony. Ustanowiony opiekun osoby ubezwłasnowolnionej nic nie może sprzedać ani podarować bez zgody sądu. Natomiast osoba, która nie jest ubezwłasnowolniona, może być wykorzystana. Znamy mnóstwo takich przypadków: ktoś jest w stanie lekkiego otępienia, a notariusz tego nie wychwyci i dochodzi do sprzedaży nieruchomości. Zawieranych jest przez osoby z demencją wiele umów na zakup garnków czy telefonów komórkowych. Ubezwłasnowolnienia nie należy się bać” – przekonuje sędzia w stanie spoczynku Maria Taront, wieloletnia przewodnicząca XII Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Poznaniu, która przez większość aktywności zawodowej zajmowała się sprawami o ubezwłasnowolnienie.
Zdolność do czynności prawnych jest istotnym elementem codziennego funkcjonowania. Przydaje się w wielu sytuacjach, nawet w tych pozornie najbardziej banalnych jak załatwianie spraw bankowych, urzędowych czy też wyrażanie zgody na procedury medyczne, które mają na celu nasze zdrowie. Zdolność do czynności prawnych oznacza także ponoszenie odpowiedzialności za własne działania. Brak świadomości postępowania w określonych sytuacjach może prowadzić do niebezpiecznych skutków.
Ubezwłasnowolnieni nie mogą głosować, co oznacza, że sąd okręgowy wydaje postanowienie o ubezwłasnowolnieniu, które jest następnie przekazywane do urzędu gminy, aby wprowadzić odpowiednie zmiany w spisie wyborców.
Ubezwłasnowolnienie przysługuje osobom, które cierpią na ciężkie schorzenia umysłowe, niepełnosprawność intelektualną lub inne dolegliwości powodujące niemożność podjęcia samodzielnych decyzji. Może to dotyczyć np. osób po wypadkach, które utraciły zdolność do samodzielnej egzystencji, a także tych, które zmagają się z zespołami otępiennymi bądź stanem wegetatywnym.
Ubezwłasnowolnienie jest możliwe tylko wtedy, gdy wskazane schorzenie lub niepełnosprawność zostały potwierdzone przez lekarza. Wszelkie decyzje dotyczące ubezwłasnowolnionych podejmuje sąd na wniosek zainteresowanej osoby lub jej bliskich.
Kurator lub opiekun zostaje ustanowiony dla osoby dorosłej, która została częściowo ubezwłasnowolniona, w celu wsparcia w podejmowaniu decyzji. Sąd rodzinny, który otrzyma postanowienie sądu, wszczyna postępowanie o ustanowienie kuratora lub opiekuna, bez konieczności składania odrębnego wniosku.
„To opinia biegłych decyduje, jaką formę przybierze ubezwłasnowolnienie. Po wydaniu takiej opinii, wysyła się ją do wszystkich zainteresowanych, także do prokuratora, który bierze udział w sprawie. Dzieje się tak, żeby chronić daną osobę. Po zapoznaniu się z opinią można ją zakwestionować, gdyby uznano, że jest błędna. Można wnieść o nową, znaleźć świadków, przygotować dowody. Po przesłuchaniu wnioskodawcy i ewentualnych świadków, jeśli sprawa jest sporna, przy czym 95 proc. spraw nie jest spornych, sąd podejmuje ostateczną decyzję, czy osoba wymaga całkowitego reprezentowania w swoich sprawach czy tylko pomocy w ich prowadzeniu” – tłumaczy Maria Taront.
Z powodu braku biegłych i wysokiej liczby spraw o ubezwłasnowolnienie, postępowanie może trwać od kilku miesięcy do roku lub dłużej. Sytuację pogarsza fakt, że przepisy zostały skomplikowane w 2007 r.
Aby złagodzić tę sytuację, konieczne jest zwiększenie liczby biegłych, aby zapewnić szybszy przepływ spraw. Wprowadzenie bardziej przystępnych przepisów może również służyć temu celowi.
W obliczu tych problemów postanowiono wprowadzić skrócone postępowanie wyłącznie dla przypadków, w których istnieje oczywistość. W przypadku osób niekontaktowych lub w remisji choroby nie powinno być potrzebne długie postępowanie, a procedury sądowe powinny być skrócone. W takich sytuacjach w sądzie rodzinnym należy natychmiast ustanawiać przedstawicieli tymczasowych. Dzięki temu osobie w śpiączce można szybko udzielić pomocy, a jego rodzinie umożliwić prowadzenie firmy. W ten sposób skrócono by czas oczekiwania i złagodzono problemy związane z postępowaniem sądowym.
Kontrola opiekunów jest niezwykle ważna, aby mieć pewność, że osoba ubezwłasnowolniona ma zapewnioną odpowiednią ochronę i opiekę. Dlatego też organy państwa zalecają sędziom rodzinnym, aby w ramach swojego nadzoru okresowo sprawdzali i weryfikowali działania opiekunów.
Kiedy osoba bliska zgłasza się do sądu, aby zostać opiekunem osoby ubezwłasnowolnionej, przeprowadzana jest staranna weryfikacja, która ma na celu upewnienie się, że wybrany kandydat nadaje się do tej roli. Sąd rodzinny ustala, czy wybrany kandydat posiada odpowiednie kwalifikacje, umiejętności i zasoby, aby sprawować skutecznie opiekę nad osobą ubezwłasnowolnioną.
Kontrola opiekunów jest niezbędna, aby zapewnić osobie ubezwłasnowolnionej odpowiednią ochronę i opiekę. W tym celu sądy rodzinne wymagają od opiekunów okresowego raportowania o stanie finansów, miejscu zamieszkania i innych istotnych informacji. Dodatkowo, osoba zgłaszająca się na opiekuna jest starannie weryfikowana przez sąd rodzinny, aby potwierdzić, że posiada odpowiednie kwalifikacje i umiejętności.
Niestety, nadal istnieje ryzyko wykorzystywania osób ubezwłasnowolnionych, czego nie można wykluczyć. Sytuacja staje się jeszcze gorsza, gdy opiekun bezprawnie zajmuje się majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej, nie uzyskując wymaganego zgody sądu rodzinnego. Osoba ubezwłasnowolniona zostaje wtedy zostawiona bez dostępu do jedzenia, czystego ubrania i potrzebnej opieki. Na szczęście, w wielu przypadkach takie naruszenia są zgłaszane przez sąsiadów i wtedy następuje zmiana opiekuna.
Sądy rodzinne mają obowiązek okresowo sprawdzać, czy opiekun dziecka wykonuje swoje obowiązki i czy podopieczny jest bezpieczny. Jeśli opiekun nie przedstawia sprawozdań z realizacji opieki, sąd może wysłać kuratora, aby zbadać sytuację. W razie potrzeby sąd może także zdecydować o zmianie opiekuna. Niemniej jednak, przeciążenie sądów w Polsce może sprawić, że kontrola opiekuna nie będzie wystarczająca. Dlatego ważne jest, aby rodzina, sąsiedzi i opieka społeczna byli czujni.
Sędzia zauważył, że najbardziej problematyczną kwestią jest wyznaczenie opiekuna dla osoby samotnej. Kuratorzy społeczni działający przy sądach oraz opieka społeczna wspólnie starają się rozwiązać ten problem.
Aby ubezwłasnowolnić osobę, sąd musi potwierdzić, że jest ona w stanie znacznego upośledzenia umysłowego lub innego rodzaju niepełnosprawności, która uniemożliwia jej samodzielne kierowanie swoim życiem. Do wniosku muszą być dołączone zaświadczenia lekarskie. Sąd musi zasięgnąć opinii biegłego psychiatrą lub neurologa.
Jak przebiega postępowanie o ubezwłasnowolnienie?
Aby ubezwłasnowolnić osobę, trzeba skierować wniosek do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania tej osoby. Uprawnieni do tego są najbliżsi: małżonek, krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. W sytuacji, gdy nie ma tych osób, wniosek może złożyć prokurator. Do wniosku powinny być dołączone zaświadczenia lekarskie, a sąd zasięgnie opinii biegłego psychiatrę lub neurologa.
Ubezwłasnowolenie może zostać wydane jedynie w przypadku, gdy osoba jest w stanie znacznego upośledzenia umysłowego lub innej postaci niepełnosprawności, która uniemożliwia samodzielne kierowanie własnym życiem.
Wnioski najczęściej złożone są przez prokuratora, gdyż dalsza rodzina osób opiekujących się chorymi, nie ma prawa do składania wniosków.
Złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie członka rodziny wywołuje konieczność udziału w postępowaniu małżonka. Jest to obowiązek wynikający z faktu, że wyłączenie zdolności prawnej współmałżonka oznacza ustanie wspólności majątkowej.
Do wniosku do sądu okręgowego należy dołączyć zaświadczenie lekarskie, np. od psychiatry lub neurologa. Jeżeli takie dokumenty nie są dostępne, można uzupełnić wniosek o poświadczenia, oświadczenia sąsiadów i inne dokumenty świadczące o sytuacji pacjenta. W przypadku osób upośledzonych od urodzenia, może zostać przedstawione zaświadczenie od psychologa.
W wyjątkowych przypadkach, gdy osoba chora jest niezdolna do udania się do lekarza, sędzia Taront zezwala na przedstawienie innych dokumentów, żeby uzasadnić wniosek.
Sąd ma obowiązek wysłuchać osobę wobec której toczy się postępowanie, gdzie zaangażowany jest biegły psycholog, psychiatra oraz neurolog. W celu upewnienia się, że istnieje kontakt z osobą, sąd może ustanowić kuratora – reprezentanta czasowego, który będzie działał w jej imieniu.
Sądy wyposażone są obecnie w nowoczesny sprzęt, który umożliwia wysłuchania online. W przypadku gdy osoba nie może dotrzeć do sądu, sędzia może do niej przyjechać albo wysłuchać ją przez internet. Biegli mają możliwość dokonania badania zaraz po wysłuchaniu lub umówienia się na późniejszy termin. W wyjątkowych przypadkach, gdy osoba nie ma dostępu do internetu, policja może ją sprowadzić do sądu.
Po wysłuchaniu osoby zainteresowanej sąd wydaje specjalistyczną opinię dwóch biegłych: psychiatry albo neurologa i psychologa. Takie postępowanie pozwoli wyjaśnić dalszy ciąg działań i stwierdzić, czy osoba zainteresowana potrzebuje doradcy tymczasowego.
Kiedy to konieczne, sąd ustanawia doradcę tymczasowego, który może reprezentować osobę zainteresowaną w trakcie postępowania. Jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy postępowanie trwa dłużej niż zwykle, na przykład po wprowadzeniu reform z 2007 r.
Podczas postępowania specjalista musi wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności i osobiste preferencje osoby zainteresowanej, aby przedstawić sądowi wyczerpujące i wiarygodne opinie.
Dzięki temu, sąd może wyciągnąć wnioski dotyczące dalszych działań i postępowania, w tym ustanowienia doradcy tymczasowego, jeśli jest to konieczne.
Postępowanie to jest niezwykle ważne, aby ułatwić zaangażowanie wszystkich stron i dostarczyć najlepszych efektów osobie zainteresowanej.
Aby pomóc choremu w najbardziej krytycznym czasie, ustanowienie doradcy tymczasowego może okazać się kluczowe. Taki doradca mógłby m.in. zająć się zarządzaniem majątkiem i wszelkimi kwestiami związanymi z leczeniem, pozwalając na szybszą i skuteczniejszą reakcję na sytuację.
„Do takiego doradcy tymczasowego instytucje podchodzą różnie. Rodziny zgłaszały nam, że bank nie respektuje jego uprawnień, urząd ich nie respektuje, bo uważa, że to jest za mało. Tymczasem przepisy mówią dokładnie, co taki doradca może, czego nie może. Często jednak już na tym etapie udaje się coś załatwić dla chorego, np. złożyć wniosek o dom pomocy społecznej, bo taka osoba nie jest w stanie samodzielnie tego zrobić” – mówi Maria Taront.
Koszt postępowania ubezwłasnowolnienia wynosi zaledwie 50 zł. Natomiast obowiązkowa opinia, która jest wymagana do zakończenia procesu, może kosztować od 300 do 500 zł. Jednak mimo to nadal można uznać, że jest to stosunkowo niska cena.
Na podstawie orzeczenia sędziego Taronta, składy sędziowskie postępowania ubezwłasnowolnienia powinny składać się z trzech sędziów. Niestety, w czasie pandemii wprowadzono prace w składach jednoosobowych, które obowiązują do dzisiaj.
Ubezwłasnowolnienie jest relatywnie niedrogim postępowaniem, ponieważ jego koszt to zaledwie 50 zł. Opinia, która jest wymagana do zakończenia procesu, może kosztować kilkaset złotych, jednakże wciąż jest to stosunkowo niska cena – od 300 do 500 zł.
W celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom poddawanym procedurze ubezwłasnowolnienia, sędzia Taront orzekł, że składy sędziowskie powinny składać się z trzech sędziów. Niestety, mimo to pandemia spowodowała wprowadzenie procedur w składach jednoosobowych, które wciąż obowiązują.
Biegli przeprowadzają szereg testów osoby ubiegającej się o ubezwłasnowolnienie, w tym również taki jak test zegara. W tym teście badany musi rysować tarczę zegara i zaznaczyć odpowiednią godzinę. Osoby z otępieniem mogą mieć trudności z narysowaniem koła, a co dopiero z zaznaczeniem cyfr i liczb. Jednakże pojedynczy test to za mało, dlatego sąd zadaje dodatkowe pytania, aby jeszcze dokładniej ocenić sytuację.
„Na miejscu przesłuchania zawsze pytałam: jaki dziś mamy rok, miesiąc, dzień, porę roku. Jedna pani zapytana, kto jest prezydentem, powiedziała, że Wojciechowski – był przed wojną” – opowiada Maria Taront.
W niektórych przypadkach ubezwłasnowolnienie może zostać zawieszone lub zmniejszone. Zniesienie lub zawieszenie wymaga zgody sądu, a także wsparcia lekarza i opiekuna. Ubezwłasnowolnienie można również zmniejszyć, ograniczając zakres uprawnień opiekuna, jeśli to możliwe.
Ubezwłasnowolnienie może być terminowe lub dożywotnie. Terminowe ubezwłasnowolnienie może zostać odwołane po upływie określonego czasu, ale w przypadku ubezwłasnowolnienia dożywotniego opiekun będzie miał dożywotnią władzę i odpowiedzialność. Zniesienie ubezwłasnowolnienia dożywotniego może być uzyskane tylko w szczególnych okolicznościach.
Dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jakie są konsekwencje ubezwłasnowolnienia. Przed złożeniem wniosku o ubezwłasnowolnienie ważne jest, aby skonsultować się z prawnikiem, aby upewnić się, że jest to najlepsze rozwiązanie.
Czy ubezwłasnowolnienie jest do końca życia?
Odpowiedź na to pytanie zależy od sytuacji. Ubezwłasnowolnienie może być uchylone, zawieszone lub zmniejszone, w zależności od okoliczności. Ubezwłasnowolnienie może być terminowe lub dożywotnie. Terminowe ubezwłasnowolnienie może zostać odwołane po upływie określonego czasu, ale w przypadku ubezwłasnowolnienia dożywotniego opiekun będzie miał dożywotnią władzę i odpowiedzialność. Zniesienie ubezwłasnowolnienia dożywotniego może być uzyskane tylko w szczególnych okolicznościach.
Ubezwłasnowolnienie może być uchylone w przypadku remisji choroby lub długotrwałej abstynencji od substancji psychoaktywnych. Może również zostać zawieszone lub ograniczone przy wsparciu sądu i lekarza. Ważne jest, aby wiedzieć, jakie są konsekwencje ubezwłasnowolnienia, dlatego niezmiernie ważne jest, aby skonsultować się z prawnikiem przed złożeniem wniosku.
Ponadto, opiekun ma obowiązek wykonywania swoich obowiązków i zapewnienia osobie ubezwłasnowolnionej jak najlepszych warunków życia. Opiekun może także wystąpić do sądu z wnioskiem o zniesienie ubezwłasnowolnienia, jeśli uzna to za stosowne.
Ubezwłasnowolnienie jest wyjściem, które zapewnia zasoby, ochronę i wsparcie dla osoby, która nie może samodzielnie podejmować decyzji. Jest to środek zabezpieczający, który pozwala uniknąć trudnych sytuacji i zapewnia bezpieczne i zdrowe życie. Ubezwłasnowolnienie daje rodzinom i opiekunom prawo do decydowania i kontrolowania sytuacji, w jakiej znajduje się osoba, która nie jest w stanie podejmować samodzielnych decyzji.
„Pamiętam rozpacz tych rodziców. Wreszcie po wydaniu orzeczeń tymczasowych jakiś lekarz podjął się zabiegu. To była droga przez mękę. Nie było zagrożenia życia, ale na pewno było zagrożenie zdrowia” – opowiada Maria Taront.
W tej sytuacji trudno jest znaleźć rozwiązanie. Jest jasne, że jedna z córek ma rację, ale jest też jasne, że matka potrzebuje specjalnej opieki. W takiej sytuacji najlepszym wyjściem jest wybór osoby, która będzie w pełni odpowiedzialna za opiekę nad matką. Warto również zasięgnąć porady prawnej, aby upewnić się, że wszystko jest zgodne z prawem. Niezależnie od wybranego rozwiązania, ważne jest, aby matka otrzymywała odpowiednią opiekę i czuła się bezpieczna.
Konieczne jest, aby obie strony zostały usłyszane i wzięte pod uwagę. Należy wziąć pod uwagę zarówno opinię biegłych, jak i potrzeby matki. Warto zorganizować spotkanie, na którym obie strony porozmawiają o swoich potrzebach i oczekiwaniach. W ten sposób można znaleźć kompromis, który zadowoli wszystkich zainteresowanych stron.
Kolejnym krokiem jest zapewnienie matce odpowiedniej opieki. Jeśli zostanie wybrana osoba, która będzie się nią opiekować, należy zapewnić jej wystarczające środki, aby mogła zapewnić matce pełną opiekę. Należy również upewnić się, że ta osoba ma wszystkie wymagane umiejętności do wykonywania tego zadania.
„Pytam więc, czy mama udzieli zgody na operację, jeśli będzie potrzebna? Nie udzieli. I właśnie dlatego musi być ubezwłasnowolniona. Córka przyznała mi wtedy rację i przestała sprzeciwiać się wnioskowi o ubezwłasnowolnienie. Biegli są osobami doświadczonymi. Nie dają się nabrać, gdy osoba udaje, że wszystko jest ok, np. żartuje. Te pozory szybko rozsypują się w trakcie badania. Miałam np. osobę, która początkowo udawała, że jest kimś innym. Na wysłuchanie została doprowadzona przez policję. Od początku zapierała się, że policja pomyliła się, bo w tej samej miejscowości co ona mieszka osoba o tym samym nazwisku. W tym momencie zwątpiłam. Pani bardzo dużo opowiadała o sobie. Zapytałam ją, ile ma dzieci i zaczęła wymieniać imiona swoich dzieci. Opowieść rozsypała się. Gdyby tak się nie stało, trzeba byłoby przedstawić dowody, zeznania świadków” – mówi Maria Taront.
Źródło: pap-mediaroom.pl
